Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

pugna L

  • 1 pugna

    pugna, ae, f. [pugnus] [st1]1 [-] lutte à coups de poing, combat d'homme à homme, combat singulier, duel; action de se battre, lutte, engagement.    - provoco te, Crispine, ad pugnam, Liv. 25, 18: Crispinus, je te provoque en duel.    - res ad pugnam veniebat, Cic.: on en venait aux mains.    - diuturnitate pugnae defessi proelio excedebant, Caes. BG. 3, 4, 3: fatigués par la longueur de la lutte, ils sortaient de la bataille.    - pugna singularis, Macr. S. 5, 2: combat singulier, duel.    - o quae proelia, quas pugnas felix lectulus et lucerna vidit, Mart. 10, 38, 6: quels combats, quelles mêlées n'ont pas vus ce bienheureux lit et cette lampe ! [st1]2 [-] lutte entre deux armées, bataille, combat, bataille, rencontre; qqf. ligne de bataille.    - pugna Cannensis, Cic. Amer. 89: bataille de Cannes.    - pugna mala: combat malheureux, défaite. --- Sall. J. 56, 3; Cic. Div. 2, 25, 54.    - pugna navalis ad Tenedum, Cic. Mur. 33: bataille navale de Ténédos.    - pugna equestris, Cic. Verr. 4, 122, combat de cavalerie.    - mediam pugnam tueri, Liv. 22, 45, 8: occuper le centre du combat = commander l'infanterie. --- cf. Liv. 22, 5, 7.    - pugnam mutare, Curt. 3, 2, 14: changer l'ordre de bataille, faire volte-face.    - ut segregaret pugnam eorum, capessit fugam, Liv. 1, 25, 7: pour diviser les combattants, il prit la fuite. [st1]3 [-] lutte oratoire, débat, discussion, altercation; mauvais tour.    - pugna forensis, Quint.: débats des avocats.    - quanta pugna est doctissimorum hominum, Cic. Div. 2, 51, 105: quelle grande discussion s'élève entre les érudits !    - Cic. Div. 2, 51, 105; Quint. 5, 12, 22; 8, 6, 1; 5, 7, 35; 6, 4, 21; Plin. 2, 33, 38, § 102; Hor. C. 1, 2, 23; 2, 13, 31.    - aliquid pugnae edere, Plaut. Cap. 585: jouer qq mauvais tour.    - pugnam aliquam dare, Ter. Eun. 899: jouer qq mauvais tour.
    * * *
    pugna, ae, f. [pugnus] [st1]1 [-] lutte à coups de poing, combat d'homme à homme, combat singulier, duel; action de se battre, lutte, engagement.    - provoco te, Crispine, ad pugnam, Liv. 25, 18: Crispinus, je te provoque en duel.    - res ad pugnam veniebat, Cic.: on en venait aux mains.    - diuturnitate pugnae defessi proelio excedebant, Caes. BG. 3, 4, 3: fatigués par la longueur de la lutte, ils sortaient de la bataille.    - pugna singularis, Macr. S. 5, 2: combat singulier, duel.    - o quae proelia, quas pugnas felix lectulus et lucerna vidit, Mart. 10, 38, 6: quels combats, quelles mêlées n'ont pas vus ce bienheureux lit et cette lampe ! [st1]2 [-] lutte entre deux armées, bataille, combat, bataille, rencontre; qqf. ligne de bataille.    - pugna Cannensis, Cic. Amer. 89: bataille de Cannes.    - pugna mala: combat malheureux, défaite. --- Sall. J. 56, 3; Cic. Div. 2, 25, 54.    - pugna navalis ad Tenedum, Cic. Mur. 33: bataille navale de Ténédos.    - pugna equestris, Cic. Verr. 4, 122, combat de cavalerie.    - mediam pugnam tueri, Liv. 22, 45, 8: occuper le centre du combat = commander l'infanterie. --- cf. Liv. 22, 5, 7.    - pugnam mutare, Curt. 3, 2, 14: changer l'ordre de bataille, faire volte-face.    - ut segregaret pugnam eorum, capessit fugam, Liv. 1, 25, 7: pour diviser les combattants, il prit la fuite. [st1]3 [-] lutte oratoire, débat, discussion, altercation; mauvais tour.    - pugna forensis, Quint.: débats des avocats.    - quanta pugna est doctissimorum hominum, Cic. Div. 2, 51, 105: quelle grande discussion s'élève entre les érudits !    - Cic. Div. 2, 51, 105; Quint. 5, 12, 22; 8, 6, 1; 5, 7, 35; 6, 4, 21; Plin. 2, 33, 38, § 102; Hor. C. 1, 2, 23; 2, 13, 31.    - aliquid pugnae edere, Plaut. Cap. 585: jouer qq mauvais tour.    - pugnam aliquam dare, Ter. Eun. 899: jouer qq mauvais tour.
    * * *
        Pugna, pugnae. Combat.
    \
        Pugna singularis. Macrob. Combat d'homme à homme.
    \
        Committere pugnam. Cic. Commencer la bataille et le combat.
    \
        Pugnam dare. Terent. Donner un assault, et faire quelque fascherie.
    \
        Potestatem pugnae facere. Liu. Presenter la bataille. B.

    Dictionarium latinogallicum > pugna

  • 2 pugna

    pūgna, ae, f. (pugno), der Kampf Mann gegen Mann, sowohl vom Kampfe einzelner als ganzer Heere, das Gefecht, Treffen ( während proelium das Treffen zwischen zwei Heeren, die Schlacht bezeichnet; vgl. Caes. b. G. 3, 4. § 3 diuturnitate pugnae hostes defessi proelio excedebant), I) eig. u. meton.: A) eig.: a) im allg.: p. singularis, Zweikampf, Macr. u. Sulp. Sever.: p. equestris, Cic.: p. pedestris, Verg.: p. navalis, Cic.: p. gladiatorum, Suet.: p. mala (unglückliches), Cic.: p. Cannensis (eig. u. übtr.), s. Cannae( unter Cannae): pugna Leuctrica, Pharsalica, Cic.: pugna Cannarum, Trasumeni, bei K., am Tr., Liv.: pugna ad lacum Regillum facta, Liv., u. bl. pugna apud Regillum lacum, Liv.: pugna navalis ad Tenedum, Cic., apud Salamina, Nep.: genus hoc est ex essedis pugnae, Caes.: pugnam capessere, Liv. (s. Drak. Liv. 10, 5, 4): pugnam manu capessere, selbst handgemein werden, Tac.: pugnam edere, Liv.: pugnam ciere, Liv.: pugnam committere, Cic., cum alqo, Cic.: pugna atrox concitatur (entspinnt sich), Liv.: pugnam inter se conserere, Liv.: ad pugnam elicere, Liv.: pugnam incipere, Liv., instaurare, Liv.: pugnam inire, Liv.: pugnam restituere, Liv.: pugna paulisper recrudescit, Liv.: pugnā decertare, Caes.: pugnam navalem facere (liefern), Nep.: pugnare pugnam, s. pūgno: pugnam detrectare, Liv.: ex pugna se eripere, Cic.: in pugnam prodire, Liv.: ad pugnam procedere, Liv.: equites primos ab utroque cornu in pugnam educere, Liv.: interesse pugnae navali apud Salamina, Nep.: integri profligatam pugnam acceperunt, übernahmen in frischer Kraft den schon beinahe verlorenen Kampf, Liv.: in prima pugna Brutus et Aruns invicem se occīderunt, Eutr.: nonnumquam res ad manus atque ad pugnam vocabatur, zur Schlägerei (bei Trinkgelagen), Cic.: pugna iam in manus, iam ad gladios venerat, Liv. – b) insbes., das Kampfspiel, pugna quinquennis Graia Elide, Ov. met. 14, 325. – B) meton.: a) die zum Treffen aufgestellte Schlachtlinie, das Treffen, ordinata per principes hastatosque ac triarios pugna, Liv.: pugnam mediam tueri, das Mitteltreffen, Liv.: pugnam mutare, Curt. – b) der Kampf = Krieg, non Siciliae illis adversa pugna in ore est, sed Graeciae victoria, Iustin. 5, 4, 17. – II) übtr.: a) der Kampf, Streit, doctissimorum hominum, Cic.: litterarum, der Gelehrten, Plin.: pugna adversus dolorem, Gell. 12, 5, 2: pugnas edere, Cic. – b) der ( listige) Streich (vgl. Brix Plaut. capt. 583), iam aliquid pugnae dedit (hat gespielt), Plaut.: u. so dabit pugnam denuo, Ter.: priusquam istam pugnam pugnabo, dabo aliam pugnam claram et commemorabilem, Plaut. – c) v. Beischlaf, Mart. 10, 38, 6.

    lateinisch-deutsches > pugna

  • 3 pugna

    pūgna, ae, f. (pugno), der Kampf Mann gegen Mann, sowohl vom Kampfe einzelner als ganzer Heere, das Gefecht, Treffen ( während proelium das Treffen zwischen zwei Heeren, die Schlacht bezeichnet; vgl. Caes. b. G. 3, 4. § 3 diuturnitate pugnae hostes defessi proelio excedebant), I) eig. u. meton.: A) eig.: a) im allg.: p. singularis, Zweikampf, Macr. u. Sulp. Sever.: p. equestris, Cic.: p. pedestris, Verg.: p. navalis, Cic.: p. gladiatorum, Suet.: p. mala (unglückliches), Cic.: p. Cannensis (eig. u. übtr.), s. Cannensis ( unter Cannae): pugna Leuctrica, Pharsalica, Cic.: pugna Cannarum, Trasumeni, bei K., am Tr., Liv.: pugna ad lacum Regillum facta, Liv., u. bl. pugna apud Regillum lacum, Liv.: pugna navalis ad Tenedum, Cic., apud Salamina, Nep.: genus hoc est ex essedis pugnae, Caes.: pugnam capessere, Liv. (s. Drak. Liv. 10, 5, 4): pugnam manu capessere, selbst handgemein werden, Tac.: pugnam edere, Liv.: pugnam ciere, Liv.: pugnam committere, Cic., cum alqo, Cic.: pugna atrox concitatur (entspinnt sich), Liv.: pugnam inter se conserere, Liv.: ad pugnam elicere, Liv.: pugnam incipere, Liv., instaurare, Liv.: pugnam inire, Liv.: pugnam restituere, Liv.: pugna paulisper recrudescit, Liv.: pugnā decertare, Caes.: pugnam navalem facere (liefern), Nep.: pugnare pugnam, s. pugno: pugnam detrectare, Liv.: ex pugna se eripere,
    ————
    Cic.: in pugnam prodire, Liv.: ad pugnam procedere, Liv.: equites primos ab utroque cornu in pugnam educere, Liv.: interesse pugnae navali apud Salamina, Nep.: integri profligatam pugnam acceperunt, übernahmen in frischer Kraft den schon beinahe verlorenen Kampf, Liv.: in prima pugna Brutus et Aruns invicem se occīderunt, Eutr.: nonnumquam res ad manus atque ad pugnam vocabatur, zur Schlägerei (bei Trinkgelagen), Cic.: pugna iam in manus, iam ad gladios venerat, Liv. – b) insbes., das Kampfspiel, pugna quinquennis Graia Elide, Ov. met. 14, 325. – B) meton.: a) die zum Treffen aufgestellte Schlachtlinie, das Treffen, ordinata per principes hastatosque ac triarios pugna, Liv.: pugnam mediam tueri, das Mitteltreffen, Liv.: pugnam mutare, Curt. – b) der Kampf = Krieg, non Siciliae illis adversa pugna in ore est, sed Graeciae victoria, Iustin. 5, 4, 17. – II) übtr.: a) der Kampf, Streit, doctissimorum hominum, Cic.: litterarum, der Gelehrten, Plin.: pugna adversus dolorem, Gell. 12, 5, 2: pugnas edere, Cic. – b) der ( listige) Streich (vgl. Brix Plaut. capt. 583), iam aliquid pugnae dedit (hat gespielt), Plaut.: u. so dabit pugnam denuo, Ter.: priusquam istam pugnam pugnabo, dabo aliam pugnam claram et commemorabilem, Plaut. – c) v. Beischlaf, Mart. 10, 38, 6.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > pugna

  • 4 pugna

    pugna, ae, f. [root pug, in pugno and pungo; cf. pugil], prop. a fight fist to fist, man to man; hence, in gen., a fight between individuals or armies, a battle, combat, action, engagement (cf.: dimicatio, proelium).
    I.
    Lit.:

    dictator eam pugnam laudibus tulit (of the single combat of Torquatus),

    Liv. 7, 10 fin.:

    nonnumquam res ad manus atque ad pugnam veniebat,

    came to blows, Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28; Liv. 2, 46:

    diuturnitate pugnae defessi proelio excedebant,

    Caes. B. G. 3, 4, 3:

    alii nuntiant dictatori omnes legiones Etruscorum capessisse pugnam,

    Liv. 10, 5, 41:

    ex omnibus pugnis (Pompeii), quae sunt innumerabiles,

    Cic. Mur. 16, 34:

    exitus pugnarum,

    id. Mil. 21, 56:

    equestris,

    a cavalry action, id. Verr. 2, 4, 55, § 122:

    magna,

    Liv. 22, 7:

    pedestris,

    Verg. A. 11, 707:

    Actia,

    Hor. Ep. 1, 18, 61:

    navalis,

    Nep. Arist. 2, 1:

    gladiatorum,

    Suet. Aug. 45:

    prospera,

    Suet. Calig. 35:

    mala,

    Sall. J. 56, 3; Cic. Div. 2, 25, 54:

    singularis,

    a duel, Macr. S. 5, 2.—
    II.
    Transf.
    A.
    Troops drawn up for battle, a line of battle (rare):

    ordinata per principes hastatosque ac triarios pugna,

    Liv. 22, 5:

    mediam pugnam tueri,

    the middle line, central division, id. 22, 45; cf.:

    segregat pugnam eorum,

    id. 1, 25:

    pugnam mutare,

    Curt. 3, 2, 14.—
    B.
    A battle, contest, dispute, quarrel, in gen. (rare but class.):

    dabo aliam pugnam magnam,

    Plaut. Ps. 1, 5, 110:

    pugnam conserui seni,

    id. Bacch. 4, 9, 43; Ter. Eun. 5, 2, 60:

    quanta pugna est doctissimorum hominum,

    Cic. Div. 2, 51, 105:

    initurus forensium certaminum pugnam,

    Quint. 5, 12, 22; 8, 6, 1; 5, 7, 35:

    pugna inter testem et patronum,

    id. 6, 4, 21:

    rerum naturae pugna secum,

    Plin. 2, 33, 38, § 102:

    audiet pugnas juventus,

    stories of battle, Hor. C. 1, 2, 23:

    pugnas bibit aure vulgus,

    id. ib. 2, 13, 31.—In mal. part., Mart. 10, 38, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > pugna

  • 5 pugna

    pugna pugna, ae f битва, сражение, бой

    Латинско-русский словарь > pugna

  • 6 pūgna

        pūgna ae, f    [PAC-], a hand-to-hand fight, fight at close quarters, battle, combat, action, engagement: eam pugnam laudibus tulit, i. e. the single combat, L.: res ad pugnam atque ad manūs vocabatur, came to blows: diuturnitate pugnae defessi, Cs.: magna, L.: equestris, a cavalry action: pedestris, V.: gladiatoria: navalis, N.: calamitosissima: mala, S.: Quinquennis Graia Elide pugna, i. e. the games, O.— Troops drawn up for battle, a line of battle: mediam pugnam tueri, the middle line, L.: segregat pugnam eorum, L.: pugnam mutare, Cu. — A battle, contest, dispute, quarrel: Dabit hic pugnam aliquam denuo, i. e. will make some new trouble, T.: doctissimorum hominum: Audiet pugnas iuventus, stories of battle, H.
    * * *
    battle, fight

    Latin-English dictionary > pūgna

  • 7 pugna

    ae f.
    1) бой, битва (pugnam committere C; p. Cannensis C или p. Cannarum L)
    4) война (Siciliae adversa p. Just)
    5) борьба, спор ( doctissimorum hominum C)
    aliquid pugnae ēdere Pl или pugnam aliquam dare Ter — выкинуть какую-л. штуку

    Латинско-русский словарь > pugna

  • 8 pugna

    битва, сражение, belli causa ad pugnam ire (Gai. II. 101);

    p. ad bestias (1. 5 D. 11, 4);

    nep. борьба, несогласие (1. 7 D. 50, 17).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > pugna

  • 9 pugna

    fight, battle, conflict, set-to.

    Latin-English dictionary of medieval > pugna

  • 10 pugna

    , ae f
      битва, сражение

    Dictionary Latin-Russian new > pugna

  • 11 pugno

    pūgno, āvī, ātum, āre (pugna), kämpfen, fechten, streiten, ein Gefecht-, ein Treffen liefern, I) eig., sowohl von einzelnen als von ganzen Heeren, caesim, Veget. mil.: constanter ac non timide, Caes.: contra (Adv.), Ov.: comminus, Curt.: comminus gladiis, Caes.: eminus fundis, sagittis, Caes.: eminus glande aut lapidibus, Sall.: manu, Ov.: male (unglücklich), Sall. u. Liv.: pari Marte, Curt.: de genu, kniend, Sen.: de ponte, Auct. b. Hisp.: de rogis Ov.: ex equo, Cic. u. Liv.: pugnatur omnibus locis, Caes.: in hostem, Sall. u. Tac.: in Gallos, Claud. Quadr. fr.: in adversarii os atque oculos, seinen Angriff richten, Gell.: u. so in frontem lateraque, von vorn u. von der Seite einen Angriff machen, Liv.: ne in frontem simul et latera suorum pugnaretur, Tac.: adversus alqm, Nep.: vario eventu adversus alqm, Nep.: male adversus alqm, Liv. epit.: cum alqo, Caes. u. Vell.: cum alqo comminus in acie, Cic.: inter se cornibus, Varro: pro aliquo, Caes. u. Curt.: pro commodis patriae, Cic.: pro libertate patriae, Curt.: de gloria, Curt.: de possessione, Gell.: de loco, wegen des Platzes, Ter.: ad bestias, Cypr.: ad ursos, Corp. inscr. Lat. 4, 1989: ad Ticinum amnem, ad Trebiam, Liv.: claram pugnam, Liv., od. inclutam pugnam, Liv. (u. so haec illi vi pugnata pugna est usque a mane ad vesperum, Plaut.: illa pugna, quae cum rege commissa est et summā contentione pugnata, Cic.): pugnavit proelia, Hor.: proelium male pugnatum, Sall.: bella pugnata, durchgefochtene, Verg.: absol., pugnandi tempora, Ov.: oppidum pugnando capere, Auct. b. Afr.: Partiz. subst., pugnantes, die Kämpfenden, die Kämpfer, Caes. b. G. 3, 25, 1. Curt. 4, 12 (46), 23. – II) übtr.: A) im allg., streiten, im Streite liegen, pugnant (es streiten miteinander) materque sororque, Ov.: p. arte medendi, Ov.: cum Peripateticis, Cic. de dis immortalibus non magno opere, Cic.: sed ego tecum in eo non pugnabo, quo minus utrum velis eligas, Cic. div. in Caec. 58. – m. folg. Acc. u. Infin. = in seinem Streite behaupten, Cic. de fin. 3, 41. – übtr., v. lebl. Subjj., frigida pugnabant calidis, umentia siccis, mollia cum duris, Ov.: mea cum pugnat sententia secum, Hor.: pugnat diu sententia secum, Ov. – B) insbes.: a) widersprechen, sich widersprechen, secum, Cic.: pugnantia loqui, Cic. – poet. m. folg. Dat., widersprechen, die Widerpart halten, ne cupias pugnare puellae, Prop.: placitone pugnabis amori? Verg. – b) Mühe anwenden, um etw. zu erreichen od. zu verhindern, ringen, ernstlich streben, -sich bemühen, darauf dringen, nach etw. ringen, pugno in mea vulnera, ich ringe, mich selbst zu verwunden, Ov. met. 7, 738. – m. folg. ut od. ne od. quo minus u. Konj., id pugnant, id agunt, ut etc., Cic.: illud pugna et enitere ut etc., Cic.: pugnarent collegae, ut etc., Liv.: id ne impetremus, pugnabis, Cic.: quoque minus venias, invita pugnat hiems, Ov. her. 18 (19), 120. – m. folg. Infin., Ov. met. 1, 685; 2, 822 u.a. Lucan. 4, 753 u.a. spät. Dicht.; v. lebl. Subjj., Lucr. 2, 205. – / Abl. d. Gerund. pucnandod, Corp. inscr. Lat. 1, 195, 5. lin. 10.

    lateinisch-deutsches > pugno

  • 12 pugno

    [st1]1 [-] pugno, āre, āvi, ātum: - intr. - combattre à coups de poing. a - combattre, se battre [combats singuliers ou combats d'armées].    - pugnare eminus: combattre de loin.    - pugnare comminus: combattre de près, combattre corps à corps.    - eminus glande aut lapidibus pugnare, Sall. J. 57, 4: lutter de loin avec des balles ou des pierres.    - pugnare ex equo, Cic. Nat. 2, 6 (ex equis avec v. au plur.): combattre à cheval.    - pugnare cum: combattre avec (contre).    - cum cive an hoste pugnare, Liv. 10, 36, 8: (préférer) lutter contre les concitoyens ou contre les ennemis.    - cum scelerato et cum pari gladiatore pugnabat, Cic. Pis. 12: il combattait contre un scélérat, contre un gladiateur comme lui.    - pugnare contra. --- Cic. Phil. 2, 75, 11.    - pugnare in + acc.: diriger l'attaque contre.    - edicunt consules ne quis extra ordinem in hostem pugnaret, Liv. 8, 6, 16: un édit des consuls défendit à tous d'attaquer l'ennemi hors des rangs.    - Quadr. d. Gell. 17, 2, 12 ; Sall. C. 9, 4 ; 52, 30 ; Liv. 8, 7, 15 ; 10, 43, 3; cf. Liv. 27, 18, 19 ; 27, 48, 14.    - pugnare adversus: diriger l'attaque contre. --- Sall. J. 107, 1; 114, 1.    - pugnare pro aliquo, pro aliqua re: combattre pour qqn, pour qqch.    - pro Cn. Pompeio vere vehementerque pugnavit, Cic. Pis. 12: il combattit pour Cn. Pompée de bonne foi et avec ardeur.    - passif impers. pugnatur: on combat.    - pugnatur unā omnibus in partibus, Caes. BG. 7, 84: on combat en même temps sur tous les points.    - comminus gladiis pugnatum est, Caes. BG. 1, 52: on combattit au corps à corps avec l'épée.    - avec acc. d'objet interne magnam pugnam pugnare, Lucil. 1323 M: livrer une grande bataille. --- cf. Plaut. Ps. 524; Gell. 3, 8, 3.    - proelium pugnare, Sall. J 54, 7 ; Hor. O. 4, 9, 19: livrer bataille, combattre.    - au passif pugna, quae summa contentione pugnata (est), Cic. Mur. 34: bataille qui fut livrée avec le plus grand acharnement.    - haec illic pugna est pugnata, Plaut. Am. 1, 1, 97: ainsi se termina la bataille. --- cf. Nep. Han. 5, 1; Liv. 6 42, 5.    - abl. abs. du part. n. aliquantisper pugnato, Quadr. 60: après un assez long combat.    - mihi videtur Epicurus vester de dis immortalibus non magnopere pugnare, Cic. Nat. 3: il me semble que votre Épicure ne fait pas montre d’une grande combativité sur la question des dieux immortels. b - être en lutte, être en désaccord.    - Cic. Fin. 2, 68, etc.    - tecum in eo non pugnabo, quominus... eligas, Cic. Caecil. 58: je ne lutterai pas avec toi pour t'empêcher de choisir.    - tecum pugnas, Cic. Phil. 2, 18: tu es en contradiction avec toi-même. --- cf. Hor. Ep. 1, 1, 97.    - ratio nostra consentit, pugnat oratio, Cic. Fin. 3, 10: nos vues sont d'accord, il n'y a conflit que dans l'expression.    - pugnare + prop. inf.: lutter pour l'opinion que, soutenir en bataillant que. --- Cic. Fin. 3, 41.    - pugnare + inter. ind.: batailler avec qqn sur la question de savoir. --- Cic. Fin 5, 80. c - lutter contre, résister à.    - poét. pugnare + datif: lutter contre, résister à.    - placitone etiam pugnabis amori, Petr. 112: résisteras-tu encore longtemps à un amour qui te plaît?    - noli pugnare duobus, qui genero suo jura dederunt, Catul.62, 64: ne résiste pas à la double volonté de tes parents qui ont donné à leur gendre leurs droits.    - sonipes pressis pugnat habenis, Virg. En. 11, 600: le cheval lutte contre les rênes serrées.    - cf. Virg. En. 4, 38 ; Prop. 1, 12, 21. d - être en contradiction.    - pugnantibus et contrariis studiis uti, Cic. Fin. 1, 58: avoir des goûts qui se contrarient et s'opposent.    - quid tam pugnat quam miserum esse qui non sit ? Cic. Tusc. 1, 13: qu'y a-t-il d'aussi contradictoire que de dire qu'est malheureux qqn qui n'est pas ? e - lutter, faire effort pour obtenir que.    - pugnare ut: faire effort pour obtenir que. --- Cic. Nat. 1,75 ; Clu. 116.    - pugnare ne: lutter pour que... ne... pas, lutter pour empêcher que. --- Cic. Att. 5, 9, 5 ; Lig. 13.    - quoque minus venias, invida pugnat hiems, Ov. H. 18 (19), 120: l'hiver envieux s'efforce de t'empêcher de venir. f - lutter pour.    - avec inf. Lucr. 2, 205 ; Ov. M. 1, 685 ; 2, 822 ; Luc. 4, 753.    - pugnat evincere somnos, Ov.: il s'efforce de vaincre le sommeil.    - pugnabat tunicā tegi, Ov.: elle résistait pour conserver sa tunique. [st1]2 [-] Pugno, ōnis, m.: un des fils d'Egyptus. --- Hyg.
    * * *
    [st1]1 [-] pugno, āre, āvi, ātum: - intr. - combattre à coups de poing. a - combattre, se battre [combats singuliers ou combats d'armées].    - pugnare eminus: combattre de loin.    - pugnare comminus: combattre de près, combattre corps à corps.    - eminus glande aut lapidibus pugnare, Sall. J. 57, 4: lutter de loin avec des balles ou des pierres.    - pugnare ex equo, Cic. Nat. 2, 6 (ex equis avec v. au plur.): combattre à cheval.    - pugnare cum: combattre avec (contre).    - cum cive an hoste pugnare, Liv. 10, 36, 8: (préférer) lutter contre les concitoyens ou contre les ennemis.    - cum scelerato et cum pari gladiatore pugnabat, Cic. Pis. 12: il combattait contre un scélérat, contre un gladiateur comme lui.    - pugnare contra. --- Cic. Phil. 2, 75, 11.    - pugnare in + acc.: diriger l'attaque contre.    - edicunt consules ne quis extra ordinem in hostem pugnaret, Liv. 8, 6, 16: un édit des consuls défendit à tous d'attaquer l'ennemi hors des rangs.    - Quadr. d. Gell. 17, 2, 12 ; Sall. C. 9, 4 ; 52, 30 ; Liv. 8, 7, 15 ; 10, 43, 3; cf. Liv. 27, 18, 19 ; 27, 48, 14.    - pugnare adversus: diriger l'attaque contre. --- Sall. J. 107, 1; 114, 1.    - pugnare pro aliquo, pro aliqua re: combattre pour qqn, pour qqch.    - pro Cn. Pompeio vere vehementerque pugnavit, Cic. Pis. 12: il combattit pour Cn. Pompée de bonne foi et avec ardeur.    - passif impers. pugnatur: on combat.    - pugnatur unā omnibus in partibus, Caes. BG. 7, 84: on combat en même temps sur tous les points.    - comminus gladiis pugnatum est, Caes. BG. 1, 52: on combattit au corps à corps avec l'épée.    - avec acc. d'objet interne magnam pugnam pugnare, Lucil. 1323 M: livrer une grande bataille. --- cf. Plaut. Ps. 524; Gell. 3, 8, 3.    - proelium pugnare, Sall. J 54, 7 ; Hor. O. 4, 9, 19: livrer bataille, combattre.    - au passif pugna, quae summa contentione pugnata (est), Cic. Mur. 34: bataille qui fut livrée avec le plus grand acharnement.    - haec illic pugna est pugnata, Plaut. Am. 1, 1, 97: ainsi se termina la bataille. --- cf. Nep. Han. 5, 1; Liv. 6 42, 5.    - abl. abs. du part. n. aliquantisper pugnato, Quadr. 60: après un assez long combat.    - mihi videtur Epicurus vester de dis immortalibus non magnopere pugnare, Cic. Nat. 3: il me semble que votre Épicure ne fait pas montre d’une grande combativité sur la question des dieux immortels. b - être en lutte, être en désaccord.    - Cic. Fin. 2, 68, etc.    - tecum in eo non pugnabo, quominus... eligas, Cic. Caecil. 58: je ne lutterai pas avec toi pour t'empêcher de choisir.    - tecum pugnas, Cic. Phil. 2, 18: tu es en contradiction avec toi-même. --- cf. Hor. Ep. 1, 1, 97.    - ratio nostra consentit, pugnat oratio, Cic. Fin. 3, 10: nos vues sont d'accord, il n'y a conflit que dans l'expression.    - pugnare + prop. inf.: lutter pour l'opinion que, soutenir en bataillant que. --- Cic. Fin. 3, 41.    - pugnare + inter. ind.: batailler avec qqn sur la question de savoir. --- Cic. Fin 5, 80. c - lutter contre, résister à.    - poét. pugnare + datif: lutter contre, résister à.    - placitone etiam pugnabis amori, Petr. 112: résisteras-tu encore longtemps à un amour qui te plaît?    - noli pugnare duobus, qui genero suo jura dederunt, Catul.62, 64: ne résiste pas à la double volonté de tes parents qui ont donné à leur gendre leurs droits.    - sonipes pressis pugnat habenis, Virg. En. 11, 600: le cheval lutte contre les rênes serrées.    - cf. Virg. En. 4, 38 ; Prop. 1, 12, 21. d - être en contradiction.    - pugnantibus et contrariis studiis uti, Cic. Fin. 1, 58: avoir des goûts qui se contrarient et s'opposent.    - quid tam pugnat quam miserum esse qui non sit ? Cic. Tusc. 1, 13: qu'y a-t-il d'aussi contradictoire que de dire qu'est malheureux qqn qui n'est pas ? e - lutter, faire effort pour obtenir que.    - pugnare ut: faire effort pour obtenir que. --- Cic. Nat. 1,75 ; Clu. 116.    - pugnare ne: lutter pour que... ne... pas, lutter pour empêcher que. --- Cic. Att. 5, 9, 5 ; Lig. 13.    - quoque minus venias, invida pugnat hiems, Ov. H. 18 (19), 120: l'hiver envieux s'efforce de t'empêcher de venir. f - lutter pour.    - avec inf. Lucr. 2, 205 ; Ov. M. 1, 685 ; 2, 822 ; Luc. 4, 753.    - pugnat evincere somnos, Ov.: il s'efforce de vaincre le sommeil.    - pugnabat tunicā tegi, Ov.: elle résistait pour conserver sa tunique. [st1]2 [-] Pugno, ōnis, m.: un des fils d'Egyptus. --- Hyg.
    * * *
        Pugno, pugnas, pugnare. Plaut. Batailler, combatre en quelque maniere que ce soit, S'entrebatre.
    \
        Pugnare amori. Virg. Batailler contre amour, Repugner à, etc.
    \
        Pugnant de loco. Terent. Ils s'entrebatent de, ou pour la place, à qui aura la place.
    \
        Ex equo pugnare. Cic. Combatre à cheval.
    \
        Cum eorum vita mirabiliter pugnat oratio. Cic. Leur parolle est fort contraire à leur vie.
    \
        Haec quae tantum inter se pugnant. Quintil. Sont contraires, Se contrarient.
    \
        Illud video pugnare te, species vt quaedam sit deorum. Cic. Je voy que tu debas de cela que, etc.
    \
        Pugnant Stoici cum Peripateticis. Cic. Se debatent et disputent, ou sont contraires.
    \
        Videtur Epicurus de diis non magnopere pugnare. Cic. Il semble qu'il ne luy chault pas beaucoup des dieux.
    \
        Pugnat in aduersas ire natator aquas. Ouid. S'efforce de nager contre eaue.
    \
        Ille tamen pugnat molles euincere somnos. Ouid. Tasche et s'efforce de, etc.
    \
        - et istam psaltriam Vna illuc mecum hinc abstraham. M. pugnaueris. Terent. Ce sera bien combatu à toy, Tu auras faict grand chose, Tu auras bien besongné.
    \
        Hoc solum hoc tempore pugnatur, vt, etc. Cic. Voici de quoy seulement on se debat.

    Dictionarium latinogallicum > pugno

  • 13 pugno

    pūgno, āvī, ātum, āre (pugna), kämpfen, fechten, streiten, ein Gefecht-, ein Treffen liefern, I) eig., sowohl von einzelnen als von ganzen Heeren, caesim, Veget. mil.: constanter ac non timide, Caes.: contra (Adv.), Ov.: comminus, Curt.: comminus gladiis, Caes.: eminus fundis, sagittis, Caes.: eminus glande aut lapidibus, Sall.: manu, Ov.: male (unglücklich), Sall. u. Liv.: pari Marte, Curt.: de genu, kniend, Sen.: de ponte, Auct. b. Hisp.: de rogis Ov.: ex equo, Cic. u. Liv.: pugnatur omnibus locis, Caes.: in hostem, Sall. u. Tac.: in Gallos, Claud. Quadr. fr.: in adversarii os atque oculos, seinen Angriff richten, Gell.: u. so in frontem lateraque, von vorn u. von der Seite einen Angriff machen, Liv.: ne in frontem simul et latera suorum pugnaretur, Tac.: adversus alqm, Nep.: vario eventu adversus alqm, Nep.: male adversus alqm, Liv. epit.: cum alqo, Caes. u. Vell.: cum alqo comminus in acie, Cic.: inter se cornibus, Varro: pro aliquo, Caes. u. Curt.: pro commodis patriae, Cic.: pro libertate patriae, Curt.: de gloria, Curt.: de possessione, Gell.: de loco, wegen des Platzes, Ter.: ad bestias, Cypr.: ad ursos, Corp. inscr. Lat. 4, 1989: ad Ticinum amnem, ad Trebiam, Liv.: claram pugnam, Liv., od. inclutam pugnam, Liv. (u. so haec illi vi pugnata pugna est usque a mane ad vesperum, Plaut.: illa pugna, quae cum rege commissa est et
    ————
    summā contentione pugnata, Cic.): pugnavit proelia, Hor.: proelium male pugnatum, Sall.: bella pugnata, durchgefochtene, Verg.: absol., pugnandi tempora, Ov.: oppidum pugnando capere, Auct. b. Afr.: Partiz. subst., pugnantes, die Kämpfenden, die Kämpfer, Caes. b. G. 3, 25, 1. Curt. 4, 12 (46), 23. – II) übtr.: A) im allg., streiten, im Streite liegen, pugnant (es streiten miteinander) materque sororque, Ov.: p. arte medendi, Ov.: cum Peripateticis, Cic. de dis immortalibus non magno opere, Cic.: sed ego tecum in eo non pugnabo, quo minus utrum velis eligas, Cic. div. in Caec. 58. – m. folg. Acc. u. Infin. = in seinem Streite behaupten, Cic. de fin. 3, 41. – übtr., v. lebl. Subjj., frigida pugnabant calidis, umentia siccis, mollia cum duris, Ov.: mea cum pugnat sententia secum, Hor.: pugnat diu sententia secum, Ov. – B) insbes.: a) widersprechen, sich widersprechen, secum, Cic.: pugnantia loqui, Cic. – poet. m. folg. Dat., widersprechen, die Widerpart halten, ne cupias pugnare puellae, Prop.: placitone pugnabis amori? Verg. – b) Mühe anwenden, um etw. zu erreichen od. zu verhindern, ringen, ernstlich streben, -sich bemühen, darauf dringen, nach etw. ringen, pugno in mea vulnera, ich ringe, mich selbst zu verwunden, Ov. met. 7, 738. – m. folg. ut od. ne od. quo minus u. Konj., id pugnant, id agunt, ut etc., Cic.: illud pugna et enitere ut etc., Cic.: pugnarent collegae, ut etc., Liv.: id ne
    ————
    impetremus, pugnabis, Cic.: quoque minus venias, invita pugnat hiems, Ov. her. 18 (19), 120. – m. folg. Infin., Ov. met. 1, 685; 2, 822 u.a. Lucan. 4, 753 u.a. spät. Dicht.; v. lebl. Subjj., Lucr. 2, 205. – Abl. d. Gerund. pucnandod, Corp. inscr. Lat. 1, 195, 5. lin. 10.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > pugno

  • 14 Cannae

    Cannae, ārum, f., = Kannai (Kanna, Polyb.), a village in Apulia, north of Canusium, famous for the victory of Hannibal over the Romans; it lay on the east side of the Aufidus (which is hence called Amnis Canna by Marcius vates ap. Liv. 25, 12, 5), now Canne, id. 22, 44, 1 sq. (Polyb. 3, 113); Flor. 2, 6, 15; Cic. Tusc. 1, 37, 89:

    Cannarum pugna,

    Liv. 23, 43, 4; Sil. 9, 10.—Appellative:

    Capuam Hannibali Cannas fuisse,

    a second Cannœ, Liv. 23, 45, 4; Flor. 2, 6, 21. —
    II.
    Deriv.: Cannensis, e, adj., of Cannœ, Cannensian:

    pugna,

    Liv. 23, 1, 1; 23, 1, 11; Prop. 3 (4), 3, 10 al.:

    acies,

    Liv. 23, 18, 13:

    calamitas,

    Cic. Brut. 3, 12:

    clades,

    Liv. 22, 50, 1; 25, 12, 5; 23, 30, 11:

    ruina,

    id. 23, 25, 3:

    dies,

    Flor. 4, 12, 35:

    exercitus,

    which was cut to pieces at Cannœ, Liv. 29, 24, 11:

    animae,

    of those who fell at Cannœ, Stat. S. 1, 4, 87.—Appel., of the proscription of Sulla:

    te pugna Cannensis accusatorem sat bonum fecit,

    Cic. Rosc. Am. 32, 89;

    and of a revel: Cannensis pugna nequitiae,

    id. Verr. 2, 5, 11, § 28; cf. Arn. 5, 38. —As subst.: Cannenses, ium, m., the inhabitants of Cannœ, Plin. 3, 11, 16, § 105.

    Lewis & Short latin dictionary > Cannae

  • 15 Cannenses

    Cannae, ārum, f., = Kannai (Kanna, Polyb.), a village in Apulia, north of Canusium, famous for the victory of Hannibal over the Romans; it lay on the east side of the Aufidus (which is hence called Amnis Canna by Marcius vates ap. Liv. 25, 12, 5), now Canne, id. 22, 44, 1 sq. (Polyb. 3, 113); Flor. 2, 6, 15; Cic. Tusc. 1, 37, 89:

    Cannarum pugna,

    Liv. 23, 43, 4; Sil. 9, 10.—Appellative:

    Capuam Hannibali Cannas fuisse,

    a second Cannœ, Liv. 23, 45, 4; Flor. 2, 6, 21. —
    II.
    Deriv.: Cannensis, e, adj., of Cannœ, Cannensian:

    pugna,

    Liv. 23, 1, 1; 23, 1, 11; Prop. 3 (4), 3, 10 al.:

    acies,

    Liv. 23, 18, 13:

    calamitas,

    Cic. Brut. 3, 12:

    clades,

    Liv. 22, 50, 1; 25, 12, 5; 23, 30, 11:

    ruina,

    id. 23, 25, 3:

    dies,

    Flor. 4, 12, 35:

    exercitus,

    which was cut to pieces at Cannœ, Liv. 29, 24, 11:

    animae,

    of those who fell at Cannœ, Stat. S. 1, 4, 87.—Appel., of the proscription of Sulla:

    te pugna Cannensis accusatorem sat bonum fecit,

    Cic. Rosc. Am. 32, 89;

    and of a revel: Cannensis pugna nequitiae,

    id. Verr. 2, 5, 11, § 28; cf. Arn. 5, 38. —As subst.: Cannenses, ium, m., the inhabitants of Cannœ, Plin. 3, 11, 16, § 105.

    Lewis & Short latin dictionary > Cannenses

  • 16 Cannensis

    Cannae, ārum, f., = Kannai (Kanna, Polyb.), a village in Apulia, north of Canusium, famous for the victory of Hannibal over the Romans; it lay on the east side of the Aufidus (which is hence called Amnis Canna by Marcius vates ap. Liv. 25, 12, 5), now Canne, id. 22, 44, 1 sq. (Polyb. 3, 113); Flor. 2, 6, 15; Cic. Tusc. 1, 37, 89:

    Cannarum pugna,

    Liv. 23, 43, 4; Sil. 9, 10.—Appellative:

    Capuam Hannibali Cannas fuisse,

    a second Cannœ, Liv. 23, 45, 4; Flor. 2, 6, 21. —
    II.
    Deriv.: Cannensis, e, adj., of Cannœ, Cannensian:

    pugna,

    Liv. 23, 1, 1; 23, 1, 11; Prop. 3 (4), 3, 10 al.:

    acies,

    Liv. 23, 18, 13:

    calamitas,

    Cic. Brut. 3, 12:

    clades,

    Liv. 22, 50, 1; 25, 12, 5; 23, 30, 11:

    ruina,

    id. 23, 25, 3:

    dies,

    Flor. 4, 12, 35:

    exercitus,

    which was cut to pieces at Cannœ, Liv. 29, 24, 11:

    animae,

    of those who fell at Cannœ, Stat. S. 1, 4, 87.—Appel., of the proscription of Sulla:

    te pugna Cannensis accusatorem sat bonum fecit,

    Cic. Rosc. Am. 32, 89;

    and of a revel: Cannensis pugna nequitiae,

    id. Verr. 2, 5, 11, § 28; cf. Arn. 5, 38. —As subst.: Cannenses, ium, m., the inhabitants of Cannœ, Plin. 3, 11, 16, § 105.

    Lewis & Short latin dictionary > Cannensis

  • 17 cado

    cado, cecidī, cāsūrus, ere (altind. çad-, Perf. çaçáda, Fut. çatsyanti, »abfallen, ausfallen«), fallen, sinken, zuw. auch sich senken, I) im allg.: A) eig.: a) v. lebl. Subjj., absol.: quare calix, si cecidit, frangitur; spongia, si cecidit, non frangitur, Sen.: bis patriae cecidere manus, Verg.: articulus ad numerum cadens, der nach dem Takte sich senkende Finger, Cic. – a mento cadit manus, Ov.: arma alci cadunt de manibus, Cic. (u. arma de manibus alcis delapsa cadunt, Cic.): cadere ex muro, Liv.: ex arbore, Plin.: e celsiore scopulo, von einer steilen Höhe herabstürzen (bildl.), Amm.: de tertio cenaculo deorsum, ulg.: tum arbores in te cadent, Plaut.: caelo u. de caelo (v. Meteorsteinen), Liv.: sinu, Ov. – in terram, Cic., od. ad terram, Quint.: in sinum, Ov.: in alqm, Plaut.: supra caput alcis, Lucr. – in Euboico litore saxea pila cadit, Verg. – deorsum, Plaut.: gravatim, Lucr. So nun bes.: α) v. Geschossen, fallen, cadunt tela retusa, Ov.: in hostem, Curt.: in humum, Curt. – frustra, Sen.: ut tela in vanum cadant, Sen.: levius, auffallen, Caes. – so auch v. Blitzen, cadentia (einschlagende) fulmina, Curt.: quaecumque cadent, in te fulmina missa putes, Ov.: caelo cadunt fulmina, Petr.: fulmina paucorum periculo cadunt, omnium metu, Sen. – β) v. Würfel u. Wurf, fallen, ut (talus) cadat rectus, Cic. Tusc. 3, 54: u. (im Bilde) iudice fortunā cadat alea, Petr. poët. 122. v. 174; vgl. auch Ter. adelph. 741. – u. v. Lose, im Bilde, Liv. 2, 12, 16. – γ) v. Segeln, eingezogen werden, vela cadunt, Verg. Aen. 3, 207. Ov. fast. 3, 585. Gloss. IV, 468, 28. u. (bildl. = der Zorn legt sich) Ov. art. am. 1, 373. – δ) v. Gewändern, pallium interdum cadit, ut candidos nudet umeros, Hieron. ep. 117, 7 extr. – ε) v. Flüssigkeiten (v. Regen, Schnee, Tau, Wassertropfen, Wellen, Gewässern, Tränen usw.), fallen, sich ergießen, cadere imbres, Lucr.: imbres cadentes, Mela: nix cadens, Lucr.: cadentes assidue nives, Mela: ad cenam non ibo, si nives cadent, Sen. (vgl. nix): guttae cadentes, Cic.: ros cadit, Plaut., rores cadunt, Plin.: lacrimae tam iuste cadentes, Sen.: ha lacrimae per elisionem cadunt nolentibus nobis, Sen.: sine fine cadentes aquae (Regengüsse), Sen.: haemorrhoides cadere cogit, Scribon.: e capillis ros cadit, Ov.: cadunt toto de corpore guttae, Ov.: u. (im Bilde) Graeco fonte cadent (verba), Hor.: ut (Athos) aestimetur altior, quam unde imbres cadunt, Solin. – in ora, per genas (von Tränen), Ov.: in petram (v. einer Quelle), Curt.: in sinum maris (v. einem Flusse), Liv.: u. so in mare (v. einem Sumpfe), Curt.: in Maeandrum (v. einem Flusse), Liv.: ex India in Hyrcaniam (v. Meere), Curt. – silanus iuxta cadens (plätschernder), Cels. – ζ) v. Schatten, fallen, altis de montibus, Verg.: umbra modo brevior modo longior hāc vel illā cadit, Sen.: arboris antiquae quā levis umbra cadit, Tibull.: in ea India umbrae in meridiem cadunt, Plin.: ne umbrae in corpora cadant (auf einem Gemälde), Quint.: longius cadentes umbrae, die sich verlängernden (der Menschen), Flor. – η) v. dem, was auf natürlichem Wege von selbst od. künstlich sich trennt, sich loslöst u. abfällt, fallen, ab-, ausfallen, ausgehen, priora (medicamenta) fasciā deliganda sunt, ne per somnum cadant, Cels. – an od. von Bäumen od. Pflanzen, folia nunc cadunt, Plaut.: arbori od. ex arbore folia cadunt, Plin.: u. casuri flosculi, Quint.: motis poma cadunt ramis, Ov.: u. folia de arboribus cadunt, Mythogr. Lat. – am od. vom tier. Körper, donec crustae cadant, Cels.: vitiosi ungues cadunt, Cels.: cadunt capilli, Petr.: cadit pilus quadrupedibus, Plin.: a fronte (am Vorderhaupt) cadunt pili, Vulg.: tondenti barba cadit, Verg.: cadit dens, Cels.: dentes cadunt, Plaut. u. Plin.: cadunt alci dentes, Sen. – θ) v. der Sonne u.a. Gestirnen, v. Tage, v. Jahreszeiten, sinken, sich neigen, untergehen (Ggstz. oriri), in densam umbram, Curt., od. in mare, Flor. (v. der Sonne): in Oceanum (v. Gestirnen), Prop.: Delia (Mond) exoriens simul atque cadens, Manil. – infra caelum et sidera nox cadit, die Nacht erhebt sich nicht bis zum Himmel u. bis zu den Sternen, Tac.: quā (wo) tristis Orion cadit, Hor. – hiems cecidit (ist dahin), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – dah. sol cadens, poet. = Abend, Westen, iuxta solem cadentem, Verg. Aen. 4, 480: soli subiecta cadenti arva, Avien. descr. orb. 273. – ι) v. Winden, Stürmen, Orkanen, sich legen (Ggstz. surgere; vgl. Drak. Liv. 26, 39, 8 u. 29, 27, 10), ventus premente nebulā cecidit, Liv.: ubi primum aquilones (ii namque per aliquot dies tenuerunt) cecidere, Liv.: cadente iam euro, Liv.: sic cunctus cecidit pelagi fragor, Verg. – κ) v. Worten usw., dem Munde entfallen, sic iterat voces et verba cadentia tollit, Hor.: haec aliis male dicta cadant, Tibull.: neu tibi pro vano verba benigna cadant, Prop.: haud irritae cecidere minae, Liv. – λ) (als gramm. u. rhet. t. t.) v. Wort- u. Tonfall, abfallen, verlaufen, enden, quod verba melius in syllabas longiores cadunt, Cic.: quā (litterā m) nullum Graecum verbum cadit, Quint.: quae cadunt similiter, gleiche Abfälle (ὁμοιόπτωτα; dagegen quae similiter desinunt, gleiche Ausgänge [wie unsere Reime], ὁμοιοτέλευτα), Cic. de or. 3, 206: similiter cadens (Gleichheit des Falles) exornatio appellatur, cum etc., Cornif. rhet. 4, 28: ultima syllaba in gravem cadit, Quint. – cadere numerose, aptissime, Cic.: numerus opportune cadens, Quint.

    b) v. leb. Wesen, α) übh.: ubi circumvortor (mich im Tanze herumdrehe), cado, Plaut.: et labaris oportet et arietes et cadas, Sen.: cecidit coxamque fregit, Plin. ep.: sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, Augustin.: fratrem suum pugno ictum a Kaesone cecidisse, Liv.: si prolapsus cecidisset, Liv.: cadere solere u. saepius cadere (v. Fallsüchtigen), Cels. u. Plin. Val.: u. (im Bilde) magnus orator minime in lubrico versabitur, et si semel constiterit, numquam cadet, Cic.: u. (im Bilde), securus cadat an recto stet fabula talo, Hor. – ab alto (v. Vögeln), Plin.: de equo, Plaut. u. Cic.: de sella, Augustin. – alci ad pedes, Eutr.: in terram, in die Erde sinken (v. Körper), Cic.: alte in terram, Varr. fr.: in pedes alcis, Sen. rhet.: in patrios pedes, Ov.: in vulnus, Liv.: in vultus, Ov.: in transtra, sich ganz auf die Ruderbänke niederbeugen (= mit voller Kraft rudern), Lucan.: alci ad pedes, Eutr. 4, 7. Augustin. serm. 143, 4: alcis ad pedes, Vulg. Luc. 8, 41 u. Ioann. 11, 32: super collum alcis (jmdm. um den Hals), Vulg. Luc. 15, 20. – praecipitem, Verg.: pronum, Ov.: supinum, Suet.: honestius, Suet. – β) vom Weibe = sich einem Manne hingeben (Ggstz. demitti), Plaut. Pers. 656. Tibull. 4, 10, 2. Sen. contr. 1, 3, 7. – γ) v. Neugeborenen, de matre cadens, Stat. Theb. 1, 60: matre cadens, Val. Flacc. 1, 355. – u. v. der Sitte, Neugeborene vor die Füße des Vaters zu legen, tellure cadens, Stat. silv. 1, 2, 209 u. 5, 5, 69.

    B) übtr.: a) wohin fallen = kommen, geraten, α) übh.: abrupte in narrationem, in die E. wie mit der Tür ins Haus fallen (v. Redner), Quint. 4, 1, 79. – β) in od. auf eine Zeit fallen, in ihr eintreten, in id saeculum Romuli cecidit aetas, Cic.: considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus, Cic. – bes. v. Zahlungen, fällig werden, einkommen, in eam diem cadere nummos, qui a Quinto debentur, Cic.: sed ei ex praediis, ut cadet, ita solvetur, Cic. – γ) in die Sinne od. geistige Anschauung fallen, kommen, ihr anheimfallen, unterworfen werden, sub sensum aliquem, Cic.: sub sensum cernendi, Cic.: sub oculos, sub aspectum, in conspectum, Cic.: sub aspectum et tactum, Cic.: sub aurium mensuram aliquam, Cic.: sub iudicium sapientis et delectum, Cic.: sub intellegentiam, Cic.: in deliberationem, in nostram intellegentiam, Cic.: ne in cogitationem quidem, nicht einmal gedacht werden können, Cic. – δ) in eine gewisse Klasse usw. fallen, ihr zufallen, anheimfallen, zu ihr gehören, in idem genus orationis, Cic.: u. sub eandem rationem, Cic.: in unam quaestionem (v. mehreren), Quint.: sub nullam regulam cadere posse, unter keine Regel gebracht werden können, Sen.: ultra medicinae professionem, Scrib. – ε) in einen Zustand, in ein Verhältnis fallen, verfallen, geraten, ihm anheimfallen, von Pers., in morbum, Cic.: in unius potestatem, Cic.: sub populi Romani imperium ditionemque, Cic.: in offensionem alcis, Cic.: in suspicionem alcis, Nep.: u. in aliquam vituperationem, Cic.: in peccatum, der S. verfallen, Augustin. in psalm. 65, 13. – ζ) an jmd. fallen, jmdm. zufallen, anheimfallen = zuteil werden, m. Ang. an wen? durch ad m. Akk., regnum praeceps ad servitia (die Sklaven) cadit, Liv.: ad regna alcis, Lucr. – u. durch Dat., quibus ad portas cecidit custodia sorti (Abl.), Verg. – η) auf jmd. fallen, d.i. jmd. treffen, auf jmd. od. etw. Anwendung finden, auf od. für jmd. od. etw. passen, jmdm. beigelegt-, zugemutet werden können, mit etw. stimmen, non cadit in hos mores, non in hunc hominem ista suspicio, Cic.: hoc verbum, hoc nomen cadit in alqm, Cic.: non cadit in te superbia, Curt.: cadit ergo in bonum virum mentiri emolumenti sui causā, criminari etc.? Cic.: cadit igitur in eundem et misereri et invidere, Cic.: in consuetudinem nostram non caderet, es würde mit unserem Sprachgebrauche nicht übereinstimmen, Cic.

    b) seinem Verlaufe od. Erfolge nach fallen = eintreten, sich ereignen, sich zutragen, so u. so ausfallen, ablaufen, von Ereignissen, Versprechen u. dgl., quae tum maxime acciderant, casura praemonens, Liv.: si quid adversi casurum foret, Liv.: quid, si hostem habuissemus, casurum fuisset, Liv.: vota cadunt, treten ein, d.i. gehen in Erfüllung, Tibull. 2, 2, 17 (versch. von omnia ingrato litore vota cadunt, im Bilde = bleiben unerfüllt, Prop. 1, 17, 4). – c. fortuito, Cic.: c. feliciter, Sen. rhet.: c. male, Caes.: hoc adhuc percommode cadit, quod (daß usw.), Cic.: quod melius caderet nihil vidi, Cic.: res cecidit praeter opinionem, Nep., od. aliter ac putaram, Cic.: cecidit ut volumus et optamus (ganz erwünscht), Cic.: commodius cadere non potuit, Cic.: durius et contra praedicta cadentibus rebus, Suet. – si non omnia caderent secunda, Caes.: ut irrita promissa eius caderent, Liv. – res quocunque cadent etc., Verg.: leviter curare videtur, quo promissa cadant, Hor.: etsi verebar, quorsum id casurum esset, Cic.: aliorsum vota ceciderunt, Flor. – ni misericordia in perniciem casura esset, Cic.: cadere ad od. in irritum, fehlschlagen, vereitelt werden, fruchtlos bleiben (v. Hoffnung usw.), Liv. u. Tac.: so auch in cassum, Plaut. u. Lucr., u. frustra, Tac. – m. Ang. wem? etw. eintritt, sich ereignet, begegnet, durch Dat., ut nihil ipsis iure incommodi cadere possit, Cic.: insperanti mihi cecidit, ut etc., Cic.: hoc cecidit mihi peropportune, quod etc., Cic.: nihil mihi optatius cadere potest, quam ut etc., Cic.: qua in re mihi videtur illud perquam venuste (ganz allerliebst) cecidisse, ut (daß) etc., Cael. in Cic. ep.: sed certe a te mihi omnia semper honesta et iucunda ceciderunt, Cic. – nimia illa libertas et populis et privatis in nimiam servitutem cadit, schlägt um in usw. (wie μεταβάλλει), Cic. de rep. 1, 68.

    c) gleichs. zu Boden fallen, sinken, α) v. Pers., αα) durch Verlust der Macht, des Ansehens, des Kredits im Staats- u. Privatleben, turpius est enim privatim cadere quam publice, Cic.: tam graviter c., Cic.: eminentis vitae exitus est cadere, Sen. – ββ) durch Verlust des Prozesses, fallen = den Prozeß verlieren, verurteilt werden, absol., Tac. hist. 4, 6: in iudicio, Cic.: causā, Cic. u. ICt., od. formulā, Sen. u. Quint., infolge eines Formfehlers den Prozeß verlieren (s. Piderit Cic. de or. 1, 166. Halm Cic. Mur. 9): coniurationis crimine, Tac.: ore impudico (accusatoris), Tac. – γγ) durch Verlust des moralischen Haltes, Mutes, frangi repente et ita cadere, ut nulla res te ad aequitatem animi possit postea extollere, Cic.: non debemus ita cadere animis (den Mut verlieren), quasi etc., Cic. ep. 6, 1, 4. – β) v. Lebl., αα) durch Abnahme der extensiven od. intensiven Stärke, sinken, schwinden, cadunt vires, Lucr.: cadit vis venti, Liv. – cadit alci ira, Liv., u. (poet.) cadit ira fulminis, Prop.: cadit ira metu, Ov. – ββ) durch Abnahme des moral. Haltes, sinken, entsinken, nec debilitari animos aut cadere patitur (amicitia), Cic.: castris amissis od. alienis cladibus ceciderant animi, Liv. (s. Drak. Liv. 1, 11, 3): cecidere illis animique manusque, Ov. – γγ) durch Abnahme od. Verlust der Geltung, Macht, fallen, sinken, an Geltung-, an Bedeutung-, an Ansehen verlieren, pretia militiae casura in pace, Liv.: tua laus pariter cum re publica cecidit, Cic.: tanta civitas si cadet, Cic.: auctoritas principum cecidit, Cic.: multa renascentur, quae cecidere, cadentque quae nunc sunt in honore vocabula, Hor.: si magnus vir cecidit, magnus iacuit, Sen. – huc cecidisse Germani exercitus gloriam, ut etc., so weit (so tief) sei der R. des germ. H. gesunken, daß usw., Tac. – Unpers., periculum est, ne cadatur, Augustin. de dono persev. 1.

    II) prägn., fallen = hinsinken, zusammensinken, a) v. lebl. Subjj.: α) fallen = einfallen, einsinken, zusammenfallen, -sinken, verfallen, versinken, cadunt toti montes, Lucr.: at mundus aliquando est casurus? Ps. Quint. decl. – v. menschl. Gliedmaßen, cadunt alci oculi, fallen zu, Cic.: cadentes in ipso opere oculi, Sen.: cadentes iam oculos ad meum nomen erexit, Sen. rhet.: venas cadentes vino fulcire od. reficere, Sen. – β) fallen = erobert u. zerstört werden, von Städten, non tota cadet Troia, Ov.: cadere Argolico sub milite Troiam, Ov.

    b) v. leb. Wesen, fallen, sinken = tot hinsinken, α) von Menschen, teils gewaltsam, sowohl durch fremde Hand, im Kampfe, Kriege, od. durch Gift, durch das Henkerschwert usw., hinterlistig usw., pauci de nostris cadunt, Caes.: pauci utrimque cecidere, Liv.: ante signa circaque omnes ceciderant, Liv.: adversum femur tragulā graviter ictus cecidit, Liv.: confossi ceciderunt, Liv. – cadere in acie, Cic., in proelio, in eo bello, Nep.: acie civili, Ov.: pugnā Cannensi, Liv.: inter signa Samnitium, Liv.: in Hispania, Liv. – in pio officio, Ov. – telis, Tac.: iaculo eminus, Ov.: u. Marte suo per mutua vulnera, Ov.: u. per alqm iustā morte, Hor.: per acies aut proscriptione, Tac.: fraude muliebri, Tac.: poenali gladio (unter dem Henkerschwert), Amm. 27, 12, 3. – pro patria, Quint.: pro optimatibus, Tac. – neque illius interest, quemadmodum aut ubi cadam, Iustin.: in pugna acceptis a forti adversario vulneribus honeste cadere, Cic.: super LX milia non armis telisque Romanorum, sed... oblectationi oculisque ceciderunt, Tac.: cadere cum dignitate, Cic.: iure belli, Tac. – m. Ang. von wem? durch ab m. Abl. (s. Burm. Ov. met. 5, 192. Nipp. Tac. ann. 16, 9. Ruhnk. Suet. Oth. 5, 1): a tanto viro, Ov.: a centurione advorsis vulneribus tamquam in pugna, Tac.: nihil referre an ab hoste in acie an in foro sub creditoribus caderet, Suet.: poet. durch bl. Abl., Thessalo victore, Hor. – m. Ang. wem zuliebe? durch Dat., illud rogo, legi potius quam scorto cadat (hingerichtet werde), Sen. contr. 9 (4), 25. § 8. – als durch eigene Hand, suā manu, Tac.: exitu voluntario, Tac. – teils durch Schicksals Hand, in den Tod-, ins Grab sinken, vivam, si vivet; si cadet illa, cadam, Prop. – cadere ferrove fatove, Ov. – β) v. Opfertieren, fallen = als Opfer geschlachtet werden, geopfert werden, si tener pleno cadit haedus anno, Hor.: hostia cadit ante aras, Verg.: quae prima hostia ante foculum cecidit, Val. Max. – m. Ang. wem? durch Dat., agna cadet vobis, Tibull.: ovis cadit deo, Ov.: u. (im Bilde) nostrae cadens ferus Hannibal irae, Corn. Sever. (poët.) bei Sen. suas. 6, 26. – / Abl. Partiz. Präs. cadenti, Lucr. 3, 466: Genet. Plur. cadentum, Verg. Aen. 10, 674 u. 12, 410. Sil. 4, 424.

    lateinisch-deutsches > cado

  • 18 Cannae

    Cannae, ārum, f., Flecken Apuliens an der Ostseite des Aufidus (der dah. amnis Canna heißt in der Weissagung des Marcius b. Liv. 25, 12, 5), bekannt durch die furchtbare Niederlage, die die Römer hier (216 v. Chr.) durch Hannibal erlitten, j. Canne, Liv. 22, 44 sqq. Flor. 2, 6, 15. Cic. Tusc. 1, 89: Cannarum pugna, Liv. 23, 43, 4. – appell., Capuam Hannibali Cannas fuisse, ein zweites Kannä, ebenso verderblich wie den Römern Kannä, Liv. 23, 45, 4 (angef. b. Flor. 2, 6, 21). – Dav. Cannēnsis, e, kannensisch, bei Kannä, pugna, Cic., Nep. u. Liv.: calamitas, Cic.: clades, Liv.: victoria, Liv.: exercitus, das bei K. geschlagene, Liv.: animae, die Seelen der bei K. Gefallenen, Sil.: sprichw., Cannensis pugna, angerichtetes Blutbad, Metzelei, Mord und Totschlag, v. den sullan. Proskriptionen, Cic. Rosc. Am. 89 (vgl. Arnob. 5, 38): von einem Gastmahl, non praetoris convivium, sed Cannensis pugnae nequitia, Cic. Verr. 5, 28. – Plur. subst., Cannēnsēs, ium, m., die Einw. von Kannä, die Kannenser, Plin. 3, 105.

    lateinisch-deutsches > Cannae

  • 19 caleo

    călĕo, ēre, călŭi, (part. fut. călĭtūrus) - intr. - [st2]1 [-] être chaud, être brûlant, avoir chaud. [st2]2 [-] être animé, être échauffé, être rempli d'ardeur, brûler pour, brûler de. [st2]3 [-] être sur les charbons ardents, être perplexe, être troublé, être embarrassé. [st2]4 [-] être exécuté avec ardeur.    - favilla calens, Hor.: cendre chaude.    - cum caletur, Plaut.: pendant les chaleurs.    - ture calent arae, Virg.: l'encens brûle sur les autels.    - calere (febre): avoir de la fièvre.    - calere mero, Stat.: être échauffé par le vin.    - a pugna calens, Liv.: encore échauffé par le combat.    - animi calent spe, Curt.: les coeurs sont pleins d'espoir.    - te calere puto, Cic.: je crois que tu es tourmenté.    - jam calet, Cic.: maintenant il s'échauffe (il prend feu).    - calere puellā, Ov. Am. 3, 6, 83: brûler pour une jeune fille.    - calere studio scribendi, Hor.: avoir la fureur d'écrire.    - calere ad lucra, Prop. 4 (5), 3, 62: être tout feu pour le gain.    - tubas audire calens, Stat. Th. 4, 261: brûlant d'entendre les trompettes.    - satis calere res Rubrio visa est, Cic. Verr. 2, 1, 26 § 66: il paraît à Rubrius que l’affaire est chauffée à point.    - dum calet, hoc agitur, Plaut. Poen. 4, 2, 92: on bat le fer quand il est chaud.    - illi rumores caluerunt, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 2: ces rumeurs ont fait du bruit.    - calent judicia, Cic. Att. 4, 16, 3: le procès marche activement.
    * * *
    călĕo, ēre, călŭi, (part. fut. călĭtūrus) - intr. - [st2]1 [-] être chaud, être brûlant, avoir chaud. [st2]2 [-] être animé, être échauffé, être rempli d'ardeur, brûler pour, brûler de. [st2]3 [-] être sur les charbons ardents, être perplexe, être troublé, être embarrassé. [st2]4 [-] être exécuté avec ardeur.    - favilla calens, Hor.: cendre chaude.    - cum caletur, Plaut.: pendant les chaleurs.    - ture calent arae, Virg.: l'encens brûle sur les autels.    - calere (febre): avoir de la fièvre.    - calere mero, Stat.: être échauffé par le vin.    - a pugna calens, Liv.: encore échauffé par le combat.    - animi calent spe, Curt.: les coeurs sont pleins d'espoir.    - te calere puto, Cic.: je crois que tu es tourmenté.    - jam calet, Cic.: maintenant il s'échauffe (il prend feu).    - calere puellā, Ov. Am. 3, 6, 83: brûler pour une jeune fille.    - calere studio scribendi, Hor.: avoir la fureur d'écrire.    - calere ad lucra, Prop. 4 (5), 3, 62: être tout feu pour le gain.    - tubas audire calens, Stat. Th. 4, 261: brûlant d'entendre les trompettes.    - satis calere res Rubrio visa est, Cic. Verr. 2, 1, 26 § 66: il paraît à Rubrius que l’affaire est chauffée à point.    - dum calet, hoc agitur, Plaut. Poen. 4, 2, 92: on bat le fer quand il est chaud.    - illi rumores caluerunt, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 2: ces rumeurs ont fait du bruit.    - calent judicia, Cic. Att. 4, 16, 3: le procès marche activement.
    * * *
        Caleo, cales, calui, calere. Plaut. Estre chauld.
    \
        Calere per translationem res dicitur, dum adhuc recens est, eaque adhuc fit. Plaut. Nihil est, nisi dum calet, hoc agitur. Ce pendant que la chose est chaulde.
    \
        Calere res dicitur aliter. Cic. Postea quam satis calere res Rubrio visa est. Aprés qu'il les veit bien eschauffez à boire, Quand il veit qu'ils estoyent bien en train.
    \
        Calentes adhuc ab recenti pugna Romani. Liu. Tous fraiz venans de combatre.
    \
        Aures nostrae calent illius criminibus. Cic. Nous avons les oreilles toutes eschauffees d'ouyr racompter de ses meschancetez, Nous n'oyons autre chose.
    \
        Caluit crimen re recenti. Cic. Le cas fut fort demené et poursuyvi du commencement. Budaeus sic exponit. Il eust esté bon qui l'eust poursuyvi à l'heure, mais maintenant c'est batre à froid. Cela eust esté bon à dire sur le champ, ou à l'heure du faict: mais maintenant il ne sembleroit pas bon.
    \
        Calent iudicia dixit Cicero. Les juges font grande despesche.
    \
        Calere dicuntur etiam rumores. Caelius Ciceroni. Quand il est grand bruit de quelque chose.
    \
        Calere. Stat. Desirer.
    \
        Foemina aliqua calere. Hor. Estre amoureux de quelque femme.
    \
        Caletur, penul. prod. Impersonale. Plaut. Il fait chauld, On ha chauld.

    Dictionarium latinogallicum > caleo

  • 20 cado

    cado, cecidī, cāsūrus, ere (altind. çad-, Perf. çaçáda, Fut. çatsyanti, »abfallen, ausfallen«), fallen, sinken, zuw. auch sich senken, I) im allg.: A) eig.: a) v. lebl. Subjj., absol.: quare calix, si cecidit, frangitur; spongia, si cecidit, non frangitur, Sen.: bis patriae cecidere manus, Verg.: articulus ad numerum cadens, der nach dem Takte sich senkende Finger, Cic. – a mento cadit manus, Ov.: arma alci cadunt de manibus, Cic. (u. arma de manibus alcis delapsa cadunt, Cic.): cadere ex muro, Liv.: ex arbore, Plin.: e celsiore scopulo, von einer steilen Höhe herabstürzen (bildl.), Amm.: de tertio cenaculo deorsum, ulg.: tum arbores in te cadent, Plaut.: caelo u. de caelo (v. Meteorsteinen), Liv.: sinu, Ov. – in terram, Cic., od. ad terram, Quint.: in sinum, Ov.: in alqm, Plaut.: supra caput alcis, Lucr. – in Euboico litore saxea pila cadit, Verg. – deorsum, Plaut.: gravatim, Lucr. So nun bes.: α) v. Geschossen, fallen, cadunt tela retusa, Ov.: in hostem, Curt.: in humum, Curt. – frustra, Sen.: ut tela in vanum cadant, Sen.: levius, auffallen, Caes. – so auch v. Blitzen, cadentia (einschlagende) fulmina, Curt.: quaecumque cadent, in te fulmina missa putes, Ov.: caelo cadunt fulmina, Petr.: fulmina paucorum periculo cadunt, omnium metu, Sen. – β) v. Würfel u. Wurf, fallen, ut (talus) cadat rectus, Cic. Tusc. 3, 54: u. (im Bilde) iudice fortunā cadat alea, Petr. poët.
    ————
    122. v. 174; vgl. auch Ter. adelph. 741. – u. v. Lose, im Bilde, Liv. 2, 12, 16. – γ) v. Segeln, eingezogen werden, vela cadunt, Verg. Aen. 3, 207. Ov. fast. 3, 585. Gloss. IV, 468, 28. u. (bildl. = der Zorn legt sich) Ov. art. am. 1, 373. – δ) v. Gewändern, pallium interdum cadit, ut candidos nudet umeros, Hieron. ep. 117, 7 extr. – ε) v. Flüssigkeiten (v. Regen, Schnee, Tau, Wassertropfen, Wellen, Gewässern, Tränen usw.), fallen, sich ergießen, cadere imbres, Lucr.: imbres cadentes, Mela: nix cadens, Lucr.: cadentes assidue nives, Mela: ad cenam non ibo, si nives cadent, Sen. (vgl. nix): guttae cadentes, Cic.: ros cadit, Plaut., rores cadunt, Plin.: lacrimae tam iuste cadentes, Sen.: ha lacrimae per elisionem cadunt nolentibus nobis, Sen.: sine fine cadentes aquae (Regengüsse), Sen.: haemorrhoides cadere cogit, Scribon.: e capillis ros cadit, Ov.: cadunt toto de corpore guttae, Ov.: u. (im Bilde) Graeco fonte cadent (verba), Hor.: ut (Athos) aestimetur altior, quam unde imbres cadunt, Solin. – in ora, per genas (von Tränen), Ov.: in petram (v. einer Quelle), Curt.: in sinum maris (v. einem Flusse), Liv.: u. so in mare (v. einem Sumpfe), Curt.: in Maeandrum (v. einem Flusse), Liv.: ex India in Hyrcaniam (v. Meere), Curt. – silanus iuxta cadens (plätschernder), Cels. – ζ) v. Schatten, fallen, altis de montibus, Verg.: umbra modo brevior modo longior hāc vel illā cadit, Sen.: arboris antiquae quā levis
    ————
    umbra cadit, Tibull.: in ea India umbrae in meridiem cadunt, Plin.: ne umbrae in corpora cadant (auf einem Gemälde), Quint.: longius cadentes umbrae, die sich verlängernden (der Menschen), Flor. – η) v. dem, was auf natürlichem Wege von selbst od. künstlich sich trennt, sich loslöst u. abfällt, fallen, ab-, ausfallen, ausgehen, priora (medicamenta) fasciā deliganda sunt, ne per somnum cadant, Cels. – an od. von Bäumen od. Pflanzen, folia nunc cadunt, Plaut.: arbori od. ex arbore folia cadunt, Plin.: u. casuri flosculi, Quint.: motis poma cadunt ramis, Ov.: u. folia de arboribus cadunt, Mythogr. Lat. – am od. vom tier. Körper, donec crustae cadant, Cels.: vitiosi ungues cadunt, Cels.: cadunt capilli, Petr.: cadit pilus quadrupedibus, Plin.: a fronte (am Vorderhaupt) cadunt pili, Vulg.: tondenti barba cadit, Verg.: cadit dens, Cels.: dentes cadunt, Plaut. u. Plin.: cadunt alci dentes, Sen. – θ) v. der Sonne u.a. Gestirnen, v. Tage, v. Jahreszeiten, sinken, sich neigen, untergehen (Ggstz. oriri), in densam umbram, Curt., od. in mare, Flor. (v. der Sonne): in Oceanum (v. Gestirnen), Prop.: Delia (Mond) exoriens simul atque cadens, Manil. – infra caelum et sidera nox cadit, die Nacht erhebt sich nicht bis zum Himmel u. bis zu den Sternen, Tac.: quā (wo) tristis Orion cadit, Hor. – hiems cecidit (ist dahin), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – dah. sol cadens, poet. = Abend,
    ————
    Westen, iuxta solem cadentem, Verg. Aen. 4, 480: soli subiecta cadenti arva, Avien. descr. orb. 273. – ι) v. Winden, Stürmen, Orkanen, sich legen (Ggstz. surgere; vgl. Drak. Liv. 26, 39, 8 u. 29, 27, 10), ventus premente nebulā cecidit, Liv.: ubi primum aquilones (ii namque per aliquot dies tenuerunt) cecidere, Liv.: cadente iam euro, Liv.: sic cunctus cecidit pelagi fragor, Verg. – κ) v. Worten usw., dem Munde entfallen, sic iterat voces et verba cadentia tollit, Hor.: haec aliis male dicta cadant, Tibull.: neu tibi pro vano verba benigna cadant, Prop.: haud irritae cecidere minae, Liv. – λ) (als gramm. u. rhet. t. t.) v. Wort- u. Tonfall, abfallen, verlaufen, enden, quod verba melius in syllabas longiores cadunt, Cic.: quā (litterā m) nullum Graecum verbum cadit, Quint.: quae cadunt similiter, gleiche Abfälle (ὁμοιόπτωτα; dagegen quae similiter desinunt, gleiche Ausgänge [wie unsere Reime], ὁμοιοτέλευτα), Cic. de or. 3, 206: similiter cadens (Gleichheit des Falles) exornatio appellatur, cum etc., Cornif. rhet. 4, 28: ultima syllaba in gravem cadit, Quint. – cadere numerose, aptissime, Cic.: numerus opportune cadens, Quint.
    b) v. leb. Wesen, α) übh.: ubi circumvortor (mich im Tanze herumdrehe), cado, Plaut.: et labaris oportet et arietes et cadas, Sen.: cecidit coxamque fregit, Plin. ep.: sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, Augustin.: fratrem suum pugno ictum a Kaesone cecidis-
    ————
    se, Liv.: si prolapsus cecidisset, Liv.: cadere solere u. saepius cadere (v. Fallsüchtigen), Cels. u. Plin. Val.: u. (im Bilde) magnus orator minime in lubrico versabitur, et si semel constiterit, numquam cadet, Cic.: u. (im Bilde), securus cadat an recto stet fabula talo, Hor. – ab alto (v. Vögeln), Plin.: de equo, Plaut. u. Cic.: de sella, Augustin. – alci ad pedes, Eutr.: in terram, in die Erde sinken (v. Körper), Cic.: alte in terram, Varr. fr.: in pedes alcis, Sen. rhet.: in patrios pedes, Ov.: in vulnus, Liv.: in vultus, Ov.: in transtra, sich ganz auf die Ruderbänke niederbeugen (= mit voller Kraft rudern), Lucan.: alci ad pedes, Eutr. 4, 7. Augustin. serm. 143, 4: alcis ad pedes, Vulg. Luc. 8, 41 u. Ioann. 11, 32: super collum alcis (jmdm. um den Hals), Vulg. Luc. 15, 20. – praecipitem, Verg.: pronum, Ov.: supinum, Suet.: honestius, Suet. – β) vom Weibe = sich einem Manne hingeben (Ggstz. demitti), Plaut. Pers. 656. Tibull. 4, 10, 2. Sen. contr. 1, 3, 7. – γ) v. Neugeborenen, de matre cadens, Stat. Theb. 1, 60: matre cadens, Val. Flacc. 1, 355. – u. v. der Sitte, Neugeborene vor die Füße des Vaters zu legen, tellure cadens, Stat. silv. 1, 2, 209 u. 5, 5, 69.
    B) übtr.: a) wohin fallen = kommen, geraten, α) übh.: abrupte in narrationem, in die E. wie mit der Tür ins Haus fallen (v. Redner), Quint. 4, 1, 79. – β) in od. auf eine Zeit fallen, in ihr eintreten, in id saeculum Romuli cecidit aetas, Cic.: considera, ne in al-
    ————
    ienissimum tempus cadat adventus tuus, Cic. – bes. v. Zahlungen, fällig werden, einkommen, in eam diem cadere nummos, qui a Quinto debentur, Cic.: sed ei ex praediis, ut cadet, ita solvetur, Cic. – γ) in die Sinne od. geistige Anschauung fallen, kommen, ihr anheimfallen, unterworfen werden, sub sensum aliquem, Cic.: sub sensum cernendi, Cic.: sub oculos, sub aspectum, in conspectum, Cic.: sub aspectum et tactum, Cic.: sub aurium mensuram aliquam, Cic.: sub iudicium sapientis et delectum, Cic.: sub intellegentiam, Cic.: in deliberationem, in nostram intellegentiam, Cic.: ne in cogitationem quidem, nicht einmal gedacht werden können, Cic. – δ) in eine gewisse Klasse usw. fallen, ihr zufallen, anheimfallen, zu ihr gehören, in idem genus orationis, Cic.: u. sub eandem rationem, Cic.: in unam quaestionem (v. mehreren), Quint.: sub nullam regulam cadere posse, unter keine Regel gebracht werden können, Sen.: ultra medicinae professionem, Scrib. – ε) in einen Zustand, in ein Verhältnis fallen, verfallen, geraten, ihm anheimfallen, von Pers., in morbum, Cic.: in unius potestatem, Cic.: sub populi Romani imperium ditionemque, Cic.: in offensionem alcis, Cic.: in suspicionem alcis, Nep.: u. in aliquam vituperationem, Cic.: in peccatum, der S. verfallen, Augustin. in psalm. 65, 13. – ζ) an jmd. fallen, jmdm. zufallen, anheimfallen = zuteil werden, m. Ang. an wen?
    ————
    durch ad m. Akk., regnum praeceps ad servitia (die Sklaven) cadit, Liv.: ad regna alcis, Lucr. – u. durch Dat., quibus ad portas cecidit custodia sorti (Abl.), Verg. – η) auf jmd. fallen, d.i. jmd. treffen, auf jmd. od. etw. Anwendung finden, auf od. für jmd. od. etw. passen, jmdm. beigelegt-, zugemutet werden können, mit etw. stimmen, non cadit in hos mores, non in hunc hominem ista suspicio, Cic.: hoc verbum, hoc nomen cadit in alqm, Cic.: non cadit in te superbia, Curt.: cadit ergo in bonum virum mentiri emolumenti sui causā, criminari etc.? Cic.: cadit igitur in eundem et misereri et invidere, Cic.: in consuetudinem nostram non caderet, es würde mit unserem Sprachgebrauche nicht übereinstimmen, Cic.
    b) seinem Verlaufe od. Erfolge nach fallen = eintreten, sich ereignen, sich zutragen, so u. so ausfallen, ablaufen, von Ereignissen, Versprechen u. dgl., quae tum maxime acciderant, casura praemonens, Liv.: si quid adversi casurum foret, Liv.: quid, si hostem habuissemus, casurum fuisset, Liv.: vota cadunt, treten ein, d.i. gehen in Erfüllung, Tibull. 2, 2, 17 (versch. von omnia ingrato litore vota cadunt, im Bilde = bleiben unerfüllt, Prop. 1, 17, 4). – c. fortuito, Cic.: c. feliciter, Sen. rhet.: c. male, Caes.: hoc adhuc percommode cadit, quod (daß usw.), Cic.: quod melius caderet nihil vidi, Cic.: res cecidit praeter opinionem, Nep., od. aliter ac putaram, Cic.: cecidit
    ————
    ut volumus et optamus (ganz erwünscht), Cic.: commodius cadere non potuit, Cic.: durius et contra praedicta cadentibus rebus, Suet. – si non omnia caderent secunda, Caes.: ut irrita promissa eius caderent, Liv. – res quocunque cadent etc., Verg.: leviter curare videtur, quo promissa cadant, Hor.: etsi verebar, quorsum id casurum esset, Cic.: aliorsum vota ceciderunt, Flor. – ni misericordia in perniciem casura esset, Cic.: cadere ad od. in irritum, fehlschlagen, vereitelt werden, fruchtlos bleiben (v. Hoffnung usw.), Liv. u. Tac.: so auch in cassum, Plaut. u. Lucr., u. frustra, Tac. – m. Ang. wem? etw. eintritt, sich ereignet, begegnet, durch Dat., ut nihil ipsis iure incommodi cadere possit, Cic.: insperanti mihi cecidit, ut etc., Cic.: hoc cecidit mihi peropportune, quod etc., Cic.: nihil mihi optatius cadere potest, quam ut etc., Cic.: qua in re mihi videtur illud perquam venuste (ganz allerliebst) cecidisse, ut (daß) etc., Cael. in Cic. ep.: sed certe a te mihi omnia semper honesta et iucunda ceciderunt, Cic. – nimia illa libertas et populis et privatis in nimiam servitutem cadit, schlägt um in usw. (wie μεταβάλλει), Cic. de rep. 1, 68.
    c) gleichs. zu Boden fallen, sinken, α) v. Pers., αα) durch Verlust der Macht, des Ansehens, des Kredits im Staats- u. Privatleben, turpius est enim privatim cadere quam publice, Cic.: tam graviter c.,
    ————
    Cic.: eminentis vitae exitus est cadere, Sen. – ββ) durch Verlust des Prozesses, fallen = den Prozeß verlieren, verurteilt werden, absol., Tac. hist. 4, 6: in iudicio, Cic.: causā, Cic. u. ICt., od. formulā, Sen. u. Quint., infolge eines Formfehlers den Prozeß verlieren (s. Piderit Cic. de or. 1, 166. Halm Cic. Mur. 9): coniurationis crimine, Tac.: ore impudico (accusatoris), Tac. – γγ) durch Verlust des moralischen Haltes, Mutes, frangi repente et ita cadere, ut nulla res te ad aequitatem animi possit postea extollere, Cic.: non debemus ita cadere animis (den Mut verlieren), quasi etc., Cic. ep. 6, 1, 4. – β) v. Lebl., αα) durch Abnahme der extensiven od. intensiven Stärke, sinken, schwinden, cadunt vires, Lucr.: cadit vis venti, Liv. – cadit alci ira, Liv., u. (poet.) cadit ira fulminis, Prop.: cadit ira metu, Ov. – ββ) durch Abnahme des moral. Haltes, sinken, entsinken, nec debilitari animos aut cadere patitur (amicitia), Cic.: castris amissis od. alienis cladibus ceciderant animi, Liv. (s. Drak. Liv. 1, 11, 3): cecidere illis animique manusque, Ov. – γγ) durch Abnahme od. Verlust der Geltung, Macht, fallen, sinken, an Geltung-, an Bedeutung-, an Ansehen verlieren, pretia militiae casura in pace, Liv.: tua laus pariter cum re publica cecidit, Cic.: tanta civitas si cadet, Cic.: auctoritas principum cecidit, Cic.: multa renascentur, quae cecidere, cadentque quae nunc sunt in honore vocabula, Hor.: si magnus vir ce-
    ————
    cidit, magnus iacuit, Sen. – huc cecidisse Germani exercitus gloriam, ut etc., so weit (so tief) sei der R. des germ. H. gesunken, daß usw., Tac. – Unpers., periculum est, ne cadatur, Augustin. de dono persev. 1.
    II) prägn., fallen = hinsinken, zusammensinken, a) v. lebl. Subjj.: α) fallen = einfallen, einsinken, zusammenfallen, -sinken, verfallen, versinken, cadunt toti montes, Lucr.: at mundus aliquando est casurus? Ps. Quint. decl. – v. menschl. Gliedmaßen, cadunt alci oculi, fallen zu, Cic.: cadentes in ipso opere oculi, Sen.: cadentes iam oculos ad meum nomen erexit, Sen. rhet.: venas cadentes vino fulcire od. reficere, Sen. – β) fallen = erobert u. zerstört werden, von Städten, non tota cadet Troia, Ov.: cadere Argolico sub milite Troiam, Ov.
    b) v. leb. Wesen, fallen, sinken = tot hinsinken, α) von Menschen, teils gewaltsam, sowohl durch fremde Hand, im Kampfe, Kriege, od. durch Gift, durch das Henkerschwert usw., hinterlistig usw., pauci de nostris cadunt, Caes.: pauci utrimque cecidere, Liv.: ante signa circaque omnes ceciderant, Liv.: adversum femur tragulā graviter ictus cecidit, Liv.: confossi ceciderunt, Liv. – cadere in acie, Cic., in proelio, in eo bello, Nep.: acie civili, Ov.: pugnā Cannensi, Liv.: inter signa Samnitium, Liv.: in Hispania, Liv. – in pio officio, Ov. – telis, Tac.: iaculo eminus, Ov.: u. Marte suo per mutua vulnera, Ov.: u. per
    ————
    alqm iustā morte, Hor.: per acies aut proscriptione, Tac.: fraude muliebri, Tac.: poenali gladio (unter dem Henkerschwert), Amm. 27, 12, 3. – pro patria, Quint.: pro optimatibus, Tac. – neque illius interest, quemadmodum aut ubi cadam, Iustin.: in pugna acceptis a forti adversario vulneribus honeste cadere, Cic.: super LX milia non armis telisque Romanorum, sed... oblectationi oculisque ceciderunt, Tac.: cadere cum dignitate, Cic.: iure belli, Tac. – m. Ang. von wem? durch ab m. Abl. (s. Burm. Ov. met. 5, 192. Nipp. Tac. ann. 16, 9. Ruhnk. Suet. Oth. 5, 1): a tanto viro, Ov.: a centurione advorsis vulneribus tamquam in pugna, Tac.: nihil referre an ab hoste in acie an in foro sub creditoribus caderet, Suet.: poet. durch bl. Abl., Thessalo victore, Hor. – m. Ang. wem zuliebe? durch Dat., illud rogo, legi potius quam scorto cadat (hingerichtet werde), Sen. contr. 9 (4), 25. § 8. – als durch eigene Hand, suā manu, Tac.: exitu voluntario, Tac. – teils durch Schicksals Hand, in den Tod-, ins Grab sinken, vivam, si vivet; si cadet illa, cadam, Prop. – cadere ferrove fatove, Ov. – β) v. Opfertieren, fallen = als Opfer geschlachtet werden, geopfert werden, si tener pleno cadit haedus anno, Hor.: hostia cadit ante aras, Verg.: quae prima hostia ante foculum cecidit, Val. Max. – m. Ang. wem? durch Dat., agna cadet vobis, Tibull.: ovis cadit deo, Ov.: u. (im Bilde) nostrae cadens ferus Hannibal irae,
    ————
    Corn. Sever. (poët.) bei Sen. suas. 6, 26. – Abl. Partiz. Präs. cadenti, Lucr. 3, 466: Genet. Plur. cadentum, Verg. Aen. 10, 674 u. 12, 410. Sil. 4, 424.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cado

См. также в других словарях:

  • pugna — sustantivo femenino 1. Oposición, de palabras o de ideas, entre personas o instituciones: pugna entre los supermercados y el pequeño comercio, pugna entre monárquicos y republicanos. Sinónimo: enfrentamiento. Antónimo: acuerdo. 2. Lucha o pelea… …   Diccionario Salamanca de la Lengua Española

  • pugna — / puɲa/ s.f. [dal lat. pugna, deverbale di pugnare combattere ], lett. 1. [scontro armato di due o più unità che cercano di superarsi a vicenda] ▶◀ battaglia, (lett.) certame, combattimento, contesa, lotta, (lett.) tenzone, [tra due contendenti]… …   Enciclopedia Italiana

  • pugna — (Del lat. pugna). 1. f. Batalla, pelea. 2. Oposición, rivalidad entre personas, naciones, bandos o parcialidades …   Diccionario de la lengua española

  • Pugna — (lat.), Schlacht, Kampf, Gefecht; daher Pugnacität, die Kampflust …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Pugna — Pugna, lat., Schlacht; Pugnacität, Kampflust …   Herders Conversations-Lexikon

  • pugna — index affray, fight (argument), fray Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • pugna — s. f. 1. Combate; peleja; luta. 2. Briga. 3. Discussão, polêmica …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • pugna — ► sustantivo femenino 1 Batalla o pelea: ■ resultó herido en la dura pugna que sostuvo . SINÓNIMO lucha 2 Enfrentamiento entre países, ideas, intereses o tendencias: ■ ambos amigos están en pugna por cuestiones políticas. SINÓNIMO desacuerdo… …   Enciclopedia Universal

  • pugna — im·pugna·tion; in·ex·pugna·bil·i·ty; in·ex·pugna·ble·ness; in·ex·pugna·bly; …   English syllables

  • pugna — pù·gna s.f. LE battaglia, combattimento: vedea larve guerriere cercar la pugna (Foscolo) {{line}} {{/line}} VARIANTI: punga. DATA: av. 1292. ETIMO: dal lat. pŭgna(m), der. di pugnāre combattere …   Dizionario italiano

  • pugna — (f) (Intermedio) lucha o pelea entre partes opuestas Ejemplos: Los ciudadanos están hartos de la pugna de los miembros del gobierno. Hay dos grupos en pugna con fuerzas exactamente iguales. Sinónimos: guerra, carrera, lucha, oposición, conflicto …   Español Extremo Basic and Intermediate

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»